کارکردهای فرهنگی - اجتماعی عید نوروز

 و آغاز این مناسک و مراسم سنتی و فرهنگی در اولین روز فصل بهار میمون و مبارک انگاشته شده است که در واقع رسمیت نوروز با فصل شکوفه‌ها و گل‌ها آغاز می‌گردد.

این آیین مبارک، سنت زیبا و میراث معنوی و فرهنگی بجا مانده از نیاکان و اجداد ما از سوی تمامی اقوام و نژادهای گوناگون ایران و کشورهای همسایه به بهترین وجه گرامی داشته می‌شود و بدون تردید بسیاری از مناسک و آموزه‌های فرهنگی عید نوروز با آموزه‌های دینی، اخلاقی و فضیلت‌های انسانی ما انطباق و هماهنگی دارد و با ارزش‌ها و هنجارهای دینی و اسلامی ما همسو می‌باشد. عید نوروز از جمله سنت‌ها و مراسمی است که گستره جغرافیایی آن مرزهای بین‌المللی را در نوردیده است و علاوه بر ایران در کشورهایی نظیر: افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، آذربایجان بخشی از هندوستان و قزاقستان با برپایی جشن‌ها و مراسم گوناگون عید نوروز را بسیار با شکوه برگزار می‌نمایند.

سنت زیبا و میراث معنوی و فرهنگی بجا مانده از نیاکان و اجداد ما از سوی تمامی اقوام و نژادهای گوناگون ایران و کشورهای همسایه به بهترین وجه گرامی داشته می‌شود

 در این مقاله برآنیم تا کارکردهای اجتماعی فرهنگی و روان‌شناختی عید نوروز را مورد کنکاش و مطالعه قرار دهیم.

 عید نوروز باستانی که ریشه در سنت‌های اجتماعی و فرهنگی ما دارد به‌عنوان میراث معنوی و فرهنگی نیاکان مادارای کارکردهای بسیار مفید،‌ مثبت و سازنده‌ای می‌باشد و از این‌رو به عید نوروز بعنوان یک سنت فرهنگی اجتماعی می‌توان از سه منظر و دیدگاه نگاه کرد که عبارتند از :

 الف) رویکرد جامعه شناختی

 ب) رویکرد مردم‌شناختی

 ج) رویکرد روان‌شناختی

 الف) رویکرد جامعه‌شناختی

 نگاه جامعه‌شناسان به مراسم، سنت‌ها و پدیده‌های اجتماعی در واقع نگاهی کارکرد گرایانه است که این سنت‌ها وظیفه و کارکرد مفید و مثبتی را برای مردم و جامعه به‌همراه دارند:

 مهم‌ترین کارکردهای جامعه‌شناختی نوروز عبارتند از:

 1)   ایجاد، ‌تقویت ،‌ حفظ روح جمعی.

 2)   ایجاد، تقویت، توسعه و حفظ روابط اجتماعی بین بستگان،‌دوستان،‌ آشنایان و همسایگان.

 3)   ایجاد، تقویت،‌ حفظ و گسترش انسجام فرهنگی، همبستگی قومی - اجتماعی و وفاق ملی .

 4)   ایجاد ،‌ تقویت و حفظ روح مشترک فرهنگی جامعه .

 5)   ایجاد ؛ تقویت حس همگرایی بین کشورهایی که فرهنگ و تمدن مشترکی نظیر عید نوروز را با ما دارند.

 6)  ایجاد حس جامعه‌پذیری در فرزندان خانواده‌ها از طریق فراگیری ارزش‌ها،‌هنجارها و آیین‌های اجتماعی و فرهنگی .

 7)  ایجاد و تقویت آموزه‌ها و رفتارهای اخلاقی و انسانی و فضیلت‌های اجتماعی که با آموزه‌های دینی و اسلامی ما انطباق و هماهنگی دارد.

 8)   ایجاد حس تعلقات اجتماعی و فرهنگی بین نسل‌های مختلف اجتماعی

 9)   نهادینه شدن سنت‌های اجتماعی در میان فرزندان خانواده‌ها و نسل‌های مختلف اجتماعی.

 10) حفظ اصالت و هویت ملی و فرهنگی ریشه‌دار و تاریخی .

 11)  ایجاد فضای شاد و فرح‌انگیز در جامعه و افزایش فضای نشاط و شادابی در جامعه و خانواده.

 ب) رویکرد مردم شناختی:

 1) حفظ و تقویت آیین‌های باستانی و سنت‌های فرهنگی .

 2) حفظ و صیانت از مناسک فرهنگی و اجتماعی تأثیر‌گذار.

 3) احیاء، حفظ و انتقال آیین‌ها و سنت‌های فرهنگی - اجتماعی از سوی نسل‌های قدیم به نسل‌های جدید.

 4) نکوداشت و ارج نهادن به سنت‌ها و مراسم و مناسک دیرینه فرهنگی.

 5) انتقال و گسترش میراث معنوی به نسل‌های جدید.

 6) ایجاد و گسترش فرهنگ‌پذیری.

 7) احیاء مراسم و سنت‌های اجتماعی نوروزی در میان اقوام و نژادهای گوناگون ایرانی و غیر ایرانی که مراسم نوروز را برپا می‌دارند.

 8) حفظ و صیانت از سفرة هفت‌سین به‌عنوان نماد فرهنگی خاص نوروز که یادگار نیاکان ماست.

 9) ایجاد و تقویت حس مناسک گرایی در میان نسل‌ها و اقوام مختلف اجتماعی.

 ج) رویکرد روان‌شناختی:

 1) ایجاد و تقویت روحیه شادی و نشاط از طریق برقراری ارتباطات اجتماعی.

 2) زیبایی و نوشدن طبیعت که همانا فصل رویش و شکوفایی گل‌ها و سبزه‌هاست بدون تردید وقوع چنین رویداد مبارک و خجسته در ایجاد و تلطیف روحی انسان‌ها بسیار تأثیرگذار و مهم می‌باشد.

 3) حضور در جمع بستگان و دوستان و آگاهی از احوالات یکدیگر، در دل کردن با آنان خود باعث تخلیه روحی، فراموشی غم و اندوه و در نتیجه ایجاد روحیه و شادی را در فرد فراهم می‌کند.

 4) انجام رفتارها و کنش‌های اجتماعی بسیار زیبا و پسندیده نظیر: هدیه‌دادن و هدیه گرفتن به‌ؤیژه برای کودکان و نوجوانان خود باعث ایجاد و تقویت روحیه شادی و شادابی و طراوت را فراهم می‌نماید.

 5) فراهم شدن فرصتی مناسب برای سفر که این امر نیز به ایجاد و افزایش روحیه شادی‌آفرین و انرژی بخش منجر می‌گردد.

 6) حضور در طبیعت و نگاه به زیبایی و بالندگی و شورندگی گل‌ها، شکوفه‌ها و گیاهان نیز باعث لذت بصری و این امر سبب ایجاد و افزایش روحیه شادی‌بخش در فرد می‌گردد.

 7) سرشت خاکی آفرینش انسان چنان است که همزمان با نوشدن و جوانی طبیعت و رویش گل‌ها و سبزه‌ها انسان نیز در وجود خود احساس  سرخوشی، طراوت ، شادابی و نشاط می‌نماید.

*دانشجوی دکترای شرق‌شناسی